بر اساس مطالعات انجام شده سهم مصرف انرژی در بخش ساختمان نزدیک به ۴۰درصد از کل مصرف انرژی کشور است که سال به سال هم در حال افزایش است. انرژی مصرفی ساختمان ها در ایران به ازای هر مترمربع نزدیک به ۶۰۰ کیلوواتساعت است، حال آنکه این عدد برای اروپا ۱۵۰ و در کشورهای اسکاندیناوی که ۱۰ ماه سال در هوای سرد زندگی می کنند ۶۰ کیلو وات ساعت بر مترمربع است.

بررسی ها نشان می دهد که بیشتر موتور خانه های کشور وضعیت نا مناسبی دارند که دلیل اصلی آن رعایت نکردن اصول درست در طراحی، انتخاب تجهیزات متناسب، نصب و راه اندازی، بهره برداری، راهبری و نگهداشت موتورخانه و نبود بازرسی و نظارت درست در این موارد است.

برای نمونه براساس نتایج پژوهشی که در سال ۱۳۹۳ در استان خراسان رضوی برای بررسی عملکرد ۲۱۰ موتورخانه در ۸۴ سازمان که روی هم دارای ۴۷۹ دیگ و مشعل بوده اند صورت گرفت، در ۸۲ درصد موارد به دلیل تنظیم نبودن مشعل احتراق به شکل ناقص بوده است و ۹۷ درصد دودکش ها دمپر بارومتریک نداشته اند و در

۹۵ درصد موارد دمای ترموستات به درستی تنظیم نبوده است.

 طرح معاینه فنی موتورخانه و مشعل ساختمان گامی لازم و الگویی مناسب برای بهینه سازی مصرف سوخت و از بین بردن ایرادات موتور خانه ها در سراسر کشور است.

معاینه فنی موتور خانه ها و به دنبال آن تنظیم مشعل و سایر تجهیزات موتور خانه و از بین بردن ایرادهای فنی یافت شده، روش بسیار سودمندی برای کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید گازهای آلاینده و سمی است و همزمان با کاهش آلودگی هوا و ارتقای سطح سلامت، ایمنی و رفاه ساکنان، نزدیک به ۵ %تا ۱۰ %صرفه جویی در مصرف انرژی را نیز به همراه دارد.

در همین راستا استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ تدوین و اجرای آن الزامی شده است تا از این راه ممیزی، بهینه سازی و کاهش ایرادهای موتور خانه ها به شکل اصولی و با معیار ثابت و مشخص انجام شود .

ارکان این استاندارد عبارتند از:

بررسی کامل ساختمان موتورخانه و اجزای آن و تنظیم شناسنامه موتورخانه

آنالیز محصولات احتراق خروجی از دودکش با دستگاه آنالایزر گاز و مقایسه آن با استاندارد

تنظیم دقیق مشعل به منظور کاهش مصرف سوخت و گازهای آلاینده هوا

اندازه گیری و متعادل کردن قدرت مکش دودکش برای بالابردن راندمان دیگ

تهیه گزارش از مشکلات موتور خانه و اجزای قید شده در استاندارد و راه حل ها

ارائه گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دورهای موتورخانه به سازمان ملی استاندارد

براساس مفاد این استاندارد مقررات کلی معاینه فنی دورهای موتور خانه ها شامل سه مرحله است:

۱- بازبینی عملکرد سیستم مولد انرژی شامل:

بازبینی خط سوخترسانی

تنظیم مشعل

بررسی وضعیت دودکش

۲- تکمیل شناسنامه فنی موتور خانه با استفاده از مشاهدات، اندازهگیری ها و آنالیزها

۳- تکمیل گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دورهای موتور خانه با استفاده از نتایج مراحل قبلی و ارائه آن به سازمان ملی استاندارد ایران NOR بر اساس مفاد بند ۵ استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ به دنبال معاینه فنی دورهای و انجام اصلاحات لازم تعیین شده در بند ۶ آن، میزان CO و XR محصولات احتراق برمبنای هوای خشک نباید از مقایر تعیین شده در زیر بیشتر باشد:

۱- برای موتور خانه هایی که با گازطبیعی یا گاز مایع کار می کنند.

الف) میزان منواکسید کربن نباید بیش از ۱۰۰ میلیگرم بر کیلوواتساعت باشد.

ب) میزان، NOR محصولات احتراق تحت شرایط معاینه فنی دورهای نباید بیش از ۱۷۰ میلی گرم بر کیلووات ساعت باشد.

۲- برای موتورخانه هایی که با گازوئیل کار می کنند.

الف) میزان منواکسید کربن نباید بیش از ۱۱۰ میلی گرم بر کیلوواتساعت باشد.

ب) میزان NOR محصولات احتراق تحت شرایط معاینه فنی دورهای نباید بیش از ۲۵۰ میلی گرم بر کیلووات ساعت باشد.

پ) میزان هیدروکربورهای نسوخته (HC) تحت شرایط معاینه فنی دورهای به جز بیست ثانیه اول نباید از ۱۰ppm بیشتر شود.

ت) عدد دود در تمامی توان های وروردی مشعل باید کمتر از یا مساوی یک باشد.

مستند سازی یکی دیگر از ارکان بسیار مهم و کارساز در این استاندارد است که اگر درست و دقیق بر مبنای آنچه در استاندارد قید شده انجام شود.

کمک بسیار بزرگی به مدون کردن داده های آماری موتورخانه ها در سراسر کشور و امکان بررسی، تجزیه و تحلیل و پایش مداوم وضعیت کارکر د موتورخانه ها را فراهم می کند.

استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ مبنا و راهنمای دقیق اجرای معاینه فنی موتورخانه است . هدف این استاندارد تعیین مقررات عمومی و روش معاینه فنی (بازرسی دورهای و بهینه سازی مصرف انرژی) موتورخانه های آب گرم و آب داغ ویژه تاسیسات گرمایشی و تهیه آب گرم مصرفی ساختمان ها به منظور کاهش آلودگی هوا و ارتقای سطح سلامت، ایمنی و رفاه ساکنان، صرفه جویی در مصرف انرژی، کمک به اجرای ضوابط و استانداردهای مربوط به مصرف انرژی در ساختمان های کشور است. براساس الزامات این استاندارد موتورخانه ها باید دستکم دو بار در سال معاینه فنی شوند.

معاینه فنی دورهای موتورخانه شامل سه مرحله اصلی:

بازبینی عملکرد سیستم مولد انرژی (اصلاح خط سوخترسانی، تنظیم مشعل و بهبود

وضعیت مکش دودکش)

تکمیل شناسنامه فنی و در نهایت

تکمیل گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دورهای موتورخانه است.

موتورخانه

روش تکمیل شناسنامه فنی موتورخانه:

چیدمان و مشخصات عمومی تجهیزات در موتورخانه

نحوه استقرار دیگ و سایر ملحقات آن در صورتیکه موتورخانه شامل چند دیگ باشد قسمت جلوی آن ها باید در یک خط قرار گیرد و اختلاف طول باید در انتهای آنها باشد.

درصورتیکه مدل دیگ و تعداد پره ها و یا ظرفیت حرارتی در دیگ های چدنی کاملاً مشخص باشد نیازی به نوشتن ابعاد نیست. اما درمورد دیگهای فولادی ابعاد حتماً به دقت باید نوشته شود.

وجود فضای کافی در اطراف دیگ فاصله بین دو دیگ نباید از ۱ متر کمتر باشد. همچنین در جلوی دیگ باید حداقل ۱ متر جهت انجام تعمیرات فضا وجود داشته باشد.

فاصله سقف دیگ تا سقف موتورخانه فاصله سقف دیگ تا سقف موتورخانه نباید کمتر از ۱ متر باشد.

هنگامیکه از بیش از یک دیگ آبگرم استفاده شود، برای آنکه فشار داخل دیگها با یکدیگر متعادل باشند باید دیگها از طریق لوله ای از بالا مستقیماً به یک دیگر وصل شوند ، به صورتیکه لوله هر انشعاب با سطح آب داخل دیگ ها به صورت مستقیم تماس پیدا کند . قطر این لوله که لوله متعادل کننده آب نامیده می شود براساس جداول استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ به دست می آید.

در صورت استفاده از چند دیگ در موتورخانه بهتر است از دودکش های جداگانه برای هر دیگ استفاده کرد . در صورت استفاده از دودکش مشترک توصیه می شود از الگوی ارائه شده در استاندارد برای طراحی دودکش مشترک استفاده کرد.

 نحوه قرار گرفتن سایر تجهیزات نسبت به دیگ سا یر تجهیزات موتورخانه در مقابل و یا پشت دیگ ها باید به گونه ای قرار گیرند که عملیات تعمیر و تعویض به راحتی صورت پذیرد.

تنظیم شعله حتماً باید به گونه ای باشد که برخورد شعله به انتهای دیگ صورت نگیرد.

پیشنهاد میشود سطوح آتشخوار تمیز شوند.

پیشنهاد می شود بخشی از دیگ که در مجاورت آب است رسوبزدایی شود.

از نصب و مونتاژ درست دیگ اطمینان حاصل شود.

از درستی عملکرد ترموستات اطمینان حاصل شود . می توان با مقایسه ترموستات دیگ و پمـپ از صـحت عملکـرد آن اطمینان حاصل کرد.